مربیآموز
آموزش حجاب به کودکان : این یادداشت چند پیشنهاد عملی برای شما دارد. پیشنهاداتی که میتوانید به کمک آنها، فرزندتان را به حجاب علاقه‌مند کنید.
بطور کلی برای علاقه مند کردن دیگران به رعایت احکام دین دو راهکار اصلی وجوددارد:
۱.شناخت درست نسبت به مسئله مورد نظر
۲.دوم احساس خوشایند نسبت به آن مسئله
مقدمه چینی کنید
قبل از هرچیز این نکته تربیتی را در نظر داشته باشید که نهادینه کردن یک رفتار یا ارزش در فرزندتان با “عادت بخشی” امکان پذیر است. چرا که تمرین و عادت موجب آماده سازی کودک و نوجوان برای انجام تکالیف دینی میگردد.
نمیتوان بدون هیچ مقدمه ای، کودک را یک شبه به انجام وظایف دینی ملزم کرد. برهمین اساس، در اسلام به آموزش تدریجی تکالیف دینی سفارش شده تا کودکان قبل از رسیدن به سن تکلیف، آمادگی لازم را کسب کنند.
امام صادق(ع) می‌فرمایند:
«ما فرزندان خود را در هفت سالگی، به اندازه‌ای که در توان آنان است، به روزه گرفتن دستور می‌دهیم؛ گرچه تا نصف روز یا کمتر یا بیشتر از نصف روز باشد. هنگامی که تشنگی بر آنان چیره گردد، افطار می‌نمایند تا بدین گونه با روزه‌داری آشنا شوند و رفته رفته توان روزه‌داری در آنان ایجاد گردد. شما نیز کودکان خود را در نُه سالگی به روزه‌داری، در حد توانشان، وادار نمایید و هرگاه زیاد تشنه شدند، افطار نمایند.» (وسائل الشیعه، جلد۷)
درمورد نماز نیز در روایات اسلامی دستور داده شده بصورت تدریجی به کودک آموزش داده شود: در سن سه سالگی تلقین «لا إِلهَ إِلَّا اللَّه»، در سن سه سال و هفت ماه و ده روز تلقین «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ»، در چهار سالگی تلقین «صلوات»، در سن پنج سالگی در صورت درک جهت ها به سوی قبله اش وا دارند و به او بگویند سجده کند، چون شش سالش تمام شود به نمازش وادارند و رکوع و سجود به او بیاموزند، پیش از اتمام هفت سالگی شستن دست و صورت را آموزش دهند، پس از اتمام نه سالگی وضو را به او بیاموزند و دستور به نمازش دهند. (اصول کافی)
درخصوص حجاب و پوشش نیز لازم است دختران از سنین خردسانی با مقوله حیا و پوشش آشنا شوند. چرا که اگر دخترتان به پوشیدن لباس های باز و نشان دادن بدن خود به دیگران عادت کرده باشد بعد از رسیدن به سن تکلیف نیز به حجاب رغبت نشان نمیدهد. بنابراین لازم است با مقدمه چینی او را به حجاب عادت بدهید.
برخی معتقدند باید فرزندان را در انتخاب نوع پوشش و سبک زندگی آزاد گذاشت تا خودش با میل و اراده حجاب و دین را انتخاب کند. اما این موضوع زمانی کارکرد دارد که برای همه گزینه ها شرایط یکسانی وجود داشته باشد. اما در شرایطی که عده ای با ابزارهای تبلیغاتی و رسانه ای دائما درحال تبلیغات منفی علیه دین و خصوصا حجاب هستند، چطور میتوانیم فرزندانمان را در دریایی از شبهات و تبلیغات رهاکنیم؟
در فرمایشات امام صادق(ع) نیز به این موضوع مهم تاکید شده است که تا قبل از اینکه گروه های منحرف اعتقادی به فرزندانتان تعلیم دهند، آنان را با موضوعات عقیدتی آشناکنید.
«بَادِرُوا أَوْلَادَکُمْ بِالْحَدِیثِ قَبْلَ أَنْ یَسْبِقَکُمْ إِلَیْهِمُ الْمُرْجِئَهُ»
«در یاد دادن حدیث به فرزندان خود شتاب ورزید پیش از آن که مرجئه _از گروه های منحرف اعتقادی_ در تعلیم آنان بر شما سبقت گیرند ( و دل‌های کودکان شما را با سخنان نادرست خویش مشغول نمایند.) » (امالی شیخ صدوق)
ایجاد حس خوشایند نسبت به حجاب
روش الگویی چیست؟ یکی از بهترین شیوه های تربیتی برای تشویق کودک به ارزشهای دینی ایجاد حس خوشایند در آنان است. بهترین روش نیز روش الگویی است. یعنی نشان دادن الگویی که هم محجبه باشد، هم موفق و هم مهربان و تاثیرگذار.
مسلما اولین و مهم ترین الگو برای هر دختری، مادر اوست و بعد از مادر بستگان نزدیک تاثیر بسزایی دارند. ممکن است مادری محجبه باشد اما مثلا خاله و عمه محجبه نباشند و بخواهند کودک را نسبت به حجاب دلسرد کنند. در این وضعیت مادر باید با صحبت کردن و راهکارهایی که در ادمه میاید کودک را در انتخاب حجاب مطمئن کند.
الگوسازی حجاب
• هر چه بیشتر و بهتر حضرت فاطمه زهرا(س) و زینب کبری(س) را به فرزندتان معرفی نمایید.
• بصورت حضوری و غیرحضوری (در نشریه ها و…) زنان موفق و محجبه در عرصه های تعلیم و تربیت، اشتغال، ورزش، علم و پژوهش، خدمت رسانی و نیکوکاری و… معرفی نمایید.
• پوشش های کشورها، اقوام و مذاهب دیگر را معرفی و نشان دهید.
• همسالان با پوشش اسلامی که در عرصه های علمی، فرهنگی هنری موفقیت هایی را کسب نموده اند را معرفی نمایید.
• در حضور او از شخصی که باحجاب است، تعریف کنید و از حجاب آن شخص به عنوان یک ویژگی بسیار عالی یاد کنید.
خرید اسباب بازی و هدایا
• اسباب بازی با موضوع پوشش تهیه نمایید.
• لوازم التحریر باتصاویر باحجاب برای او بخرید.
• برای او چادر بسیار زیبایی بخرید. قبل از آن، از مدت ها قبل وعده این کار را به او بدهید و توضیح دهید که در صورتی که مثلاً نمره خوبی بگیرد، چادری زیبا به او هدیه خواهید داد. بعد از خرید چادر هم به او بگویید که فعلاً این چادر را نمی تواند همه جا بپوشد؛ باید کمی صبر کند و در صورتی که او اصرار کرد، اجازه آن را به او می دهید؛ این شرط گذاشتن شما هم اهمیت چادر را نزد او بالا می برد؛ و هم انگیزه او را برای استفاده از چادر تحریک می کند.
• جشن تکلیف باشکوه بگیرید و اثرات آن را با هدایای سالانه، تداوم ببخشید.
• از دوره های مختلف (مانند جشن تولد) حداقل یک عکس با حجاب تهیه نمایید.
• چادر، مقنعه و روسری او را همواره تمیز کرده و معطر نمایید.
• عکس او با پوشش مناسب را در آلبوم گذاشته و یا قاب کرده و نصب نمایید.
• برای رفتن به بیرون از خانه، همراه با شادی و نشاط به او کمک کنید که با پوشش مناسب حاضر شود.
تشویق کلامی
• هنگامی که از چادر استفاده می کند، از او و زیباییش تعریف کنید و بگویید که حالا چقدر زیبا و با وقار و خانم شده است.
• از علاقه او به پوشش در میان جمع صحبت کنید و رضایتمندی خود را نیز اعلام نمایید.
• در نمازهایتان و گاهی درمقابل کودک او را دعا کنید.
حجاب را به کودک آموزش دهید
۱.ازطریق داستان
زبان کودک و نوجوان داستان است. به کمک داستان میتوانید کودک را بصورت غیرمستقیم بسمت حجاب سوق دهید.
• با مطالعه کتاب هایی که درباره حجاب نوشته شده است؛ در گام اول با مباحث گوناگون پیرامون حجاب – از جمله فلسفه، آثار، حدود حجاب و پیامدهای بدحجابی و…_ آشنا شوید تا بتوانید با زبانی کودکانه به سؤالات کودکان پیرامون حجاب پاسخ داده و یا در موقعیت های مناسب آنها را به کودک انتقال دهید.
• برای او کتاب داستان با موضوع حجاب یا کتابی که تصویرگری آن باحجاب باشد بخرید.
• خودتان داستان های پیرامون حجاب را بخوانید و برای کودک تعریف کنید.
• با کمی خلاقیت می توانید خودتان داستان هایی را در این زمینه بسازید و برای او تعریف کنید.
• از کتاب شعر و تک بیتی های درمورد حجاب نیز میتوانید برای تشویق او هنگام پوشیدن چادر استفاده کنید.
• از زبان تمثیل استفاده کنید. کودکان زبان تمثیل را به خوبی درک می کنند. به عنوان مثال به کودک بگویید چرا زن ها جواهرات خود را در خانه خود مخفی می کنند. منتظر جواب او باشید. پس از آنکه به سؤال شما جواب داد؛ بگویید موهای تو هم مانند جواهر است که باید از دید نامحرمان مخفی نگه داشته شود. (خود شما می توانید مثال های بیشتری از این دست بسازید)
۲.ازطریق بازی
بازی یکی دیگر از ابزار انتقال مفاهیم دینی به کودکان است. از طریق بازی می توانید به خواسته خود برسید.
• شما می توانید با فضا سازی از طریق بازی به کودک خود آسیب هایی که به دلیل نداشتن حجاب به او می رسد را یاد آور شوید.
• اسباب بازی هایی برای او بخرید که محجبه باشد.
• همچنین میتوانید از او بخواهید تا با کمک هم لباس های پوشیده و روسری و چادر برای عروسک هایش بدوزید.
• درکنار کودک، با نمد و کاغذ و مقوا عروسک و کاردستی های محجبه بسازید.
• به کمک بازی و عروسک به فرزندتان یادبدهید در هرمحیطی لباس مناسب با آن را بپوشد. خودتان نیز سعی نمایید در خانه، مهمانی ها و جامعه پوشش مناسب آن محیط را رعایت کنید.
۳.استفاده از روش سقراطی
در این روش سؤالات منظمی را از کودک می پرسیم و این چرخه را آن قدر ادامه می دهیم تا سرانجام کودک (به صورت خودجوش) به نتیجه دلخواه ما برسد. چرخه سؤالات با توجه به پاسخ کودک تنظیم می شود.
– به نظر تو کسی که حجاب سر دارد با کسی که حجاب ندارد؛ فرقی ندارد؟
– کودک: به نظر من هیچ فرقی ندارد.
– یعنی قیافه ظاهری کسی که حجاب دارد با کسی که حجاب ندارد، یکی است؟
– کودک: البته که فرق دارد.
– پس قبول کردی کسی که حجاب دارد با کسی که حجاب ندارد، تفاوت دارد؛ به نظرت در چه چیزهایی با هم تفاوت دارد؟
و این قدر این سؤالات را ادامه می دهیم تا کودک یا نوجوان به نتیجه دلخواه ما برسد.
از تاثیر اطرافیان غافل نشوید
• با کسانی بیشتر رفت‌وآمد داشته باشید که حجاب متناسبی دارند و می‌توانند برای دختر شما که در آستانه سنّ تکلیف است، الگو باشند.
• در گزینش مدرسه و مربی و دوست دقت نمایید.
• فرزندتان را درمدرسه ای ثبت نام کنید که به مسائل تربیتی اهمیت میدهد و مربی پرورشی خوش اخلاق و موجهی داشته باشد.
• مراقب برنامه های تلویزیونی و ماهواره هم باشید. سعی کنید ماهواره را ازخانه حذف کنید تا چشم کودک به عریانی و عشوه گری های زنانه عادت نکند.
اعتمادبه نفس کودک را تقویت کنید
• با کودک خود به گونه ای برخورد کنید که به این نتیجه برسد؛ حفظ حجاب و چادری بودن به هیچ عنوان مانع شادی و بازی کردن او نیست و انسان می تواند علاوه بر داشتن حجاب به بازی و شادی مشغول شود.
• با او درباره احساسی که از چادر دارد صحبت کنید و سعی کنید احساسات او را در این زمینه بصورت کامل بشناسید؛ ابن کار به شما کمک می کند تا برنامه تربیتی خود را بر اساس نیازهای کودک خود تنظیم کنید.
• به او کمک کنید تا بتواند از عقاید خود در مقابل دیگران دفاع نماید.
• به او کمک کنید تا بتواند در میان همسالان خود مؤثر بوده و مبلغ پوشش باشد.
• هر چند وقت یکبار در مورد پوشش گفت‌وگو نمایید.
• به او یاد بدهید که ارزش اصلی او اخلاق و مهربانی و استعدادهایش است نه زیبایی های ظاهری اش. اگر هم دیگران به تحسین زیبایی های ظاهری اش پرداختند به آنها توضیح دهید که دخترم مهم تر از ظاهر زیبا، اخلاق خوب و مثلا مهارت هایی دارد. و توانمندی های درسی و غیردرسی اش را برجسته کنید.
برای دخترتان لباس های زیبا بخرید
• از انواع چادرهای رنگی تزیین شده با تور و روبان یا مانتو‌های زیبا با پارچه‌ها و دکمه‌های رنگارنگ استفاده کنید تا دخترتان بداند که حجاب زیبایی‌های او را کم نکرده، بلکه به آن چیزی افزوده است.
• سلیقه خود را به هیچ عنوان به دخترتان تحمیل نکنید. تنها شرط شما، پوشش اسلامی است.
• چادرهای آستین‌دار، ساق دست‌های توری و رنگی، مقنعه‌های مدل جدید و دیگر اقلام جدید بازار، رضایت او را از داشتن حجاب بیشتر می‌کند.
• شیوه‌های مختلف بستن شال و روسری را اگر یاد بگیرید و آن را برای خودتان و دخترتان اعمال کنید، خواهید دید که رغبت او به حجاب بیش از پیش خواهد شد.
درمجالس مذهبی شرکت کنید
• بخاطر داشته باشید پخش صوت دلنشین قرآن برای کودک و همراه بردن او به مجالش شادی و عزاداری اهل بیت در تلطیف روحیه او بسیار موثر است.
• به حضور خانوادگی و یا گروه همسالان در مراسم های مذهبی اهمیت دهید.
• از او بخواهید خاطرات مربوط به عبادت، زیارت، مجالس و مراسم هایی که شرکت داشته است را بیان نماید.
• اقامه نماز که در ارتباط مستقیم با پوشش است را مورد تأکید قرار دهید.
• عادت به نماز، عادت به پوشش را تسهیل می کند مراقب نماز او باشید.
خرید لباس باز را محدود کنید
• خرید لباس‌های آستین‌حلقه‌ای، ساق‌های تنگ و شلوارک‌های کوتاه برای دختران را از پنج‌سالگی به بعد برای خودتان تحریم کنید. اگر هم بچه‌ها دوست داشته باشند چنین لباس‌هایی بپوشند، به آنها آگاهی لازم را بدهید که فقط در محیط خانه و نه جلوی دیگران، مجاز به پوشیدن لباس‌های تنگ و کوتاه هستند. بگذارید پایه‌های شرم و حیا در دختران‌تان از همان کودکی شکل بگیرد.
• در هفت‌سالگی با پوششی مانند کلاه یا روسری‌های کوتاه و فانتزی موهای دخترتان را بپوشانید. همواره به این نکته توجه کنید که: حجاب فرزند شما باید زیبا باشد، مورد تشویق دیگران واقع شود، حجابش، دست و پای او را نگیرد و احساس خفگی و خستگی نکند.
باهمسرتان هماهنگ باشید
برای اینکه در برنامه تربیتی خود موفق باشید، لازم است با همسر خود بصورت هماهنگ عمل کنید، چراکه عدم هماهنگی افرادی که در تربیت کودک نقش دارند تأثیرات بسیار منفی در تربیت کودک دارد. برای این کار لازم است همسر خود را در جریان برنامه تربیتی خود قرار دهید و از او بخواهید که از شیوه ای هماهنگ استفاده کند.
سختگیری نکنید
• رعایت حجاب کامل برای کودکان دشوار است، در این مورد به او سخت گیری نکنید. کودکان با تشویق نسبت به هرچیزی علاقمند میشوند نه با سخت گیری.
• بخاطر داشته باشید خشونت به خرج دادن در خانواده و سخت گیری نسبت به فرزندان در مورد رعایت ارزش های اسلامی مثل حجاب و افراطی عمل کردن، به احتمال زیاد نتیجه عکس می دهد. پس مراقب رفتارتان باشید.
• ممکن است کودک گاهی اوقات پوشیدن روسری را فراموش کند، دراین مواقع با لحنی ملایم ابن موضوع را به او یادآوری کنید.
• فراموش نکنید که اصل حجاب، پوشاندن موهای سر، پوشاندن گردن و گوش، ساق دست‌ها و پاها و برجستگی‌های بدن است. پس سختگیری ممنوع!
این مطلب درمورد آموزش حجاب به کودکان بود. امیدوارم با استفاده از این راهکارها به اهداف تربیتی خود دست پیداکنید. همچنین به شما پیشنهاد میکنم کتاب “چگونه فرزندان ما باحجاب میشوند” را که نوشته احمد لقمانی است مطالعه کنید تا اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب نمایید.
روانشناسی کودک حجاب
